Voorzitter Bolsonaro’s Liberale partij gelinkt aan Nederlandse illegale houtkapbedrijven
Voorzitter van Bolsonaro’s rechtse Liberale Partij is een partner van de coördinator van de “Mijnbouw is Cool Beweging” (Movimento Garimpo é Legal)
Valdemar Costa Neto verkocht een deel van zijn landbouwbedrijf aan Francisco Jonivaldo Mota Campos, die een Nederlands bedrijf vertegenwoordigt, waarvan partners zijn veroordeeld voor financiële piramideconstructies en internationale drugshandel
Door Tonsk Fialho en Alceu Luís Castilho
Voorzitter van de huidige partij van Jair Bolsonaro (PL), Valdemar Costa Neto is partner bij Agropecuária Patauá, een bedrijf dat hout verkoopt en land- en veeteelt activiteiten uitvoert. Tijdens zijn derde termijn als federaal afgevaardigde, in 2000, verkocht Valdemar 75% van Patauá aan een groep Nederlandse investeerders, Eco Brasil BV, vertegenwoordigd door de Braziliaan Francisco Jonivaldo Mota Campos.
Tegenwoordig werkt “Joni”, zoals hij bekend staat, als coördinator van de “Garimpo É Legal Movement” in de staat Amazonas. Daarnaast is hij sinds 2007 lid van de Liberale Partij.
In Europa (Nederland) verwierf Eco Brasil BV een belang in het bedrijf van Valdemar via haar dochteronderneming Reflorestadora Holanda. Eco Brasil exploiteerde een financieel piramidespel waardoor honderden gezinnen gedupeerd werden. Een aantal van de betrokken managers belandde in de gevangenis, veroordeeld voor het verkopen van misleidende investeringsplannen op basis van herbebossing van gedegradeerde gebieden. In Brazilië werden enkele Nederlandse leidinggevenden van het bedrijf beschuldigd van landroof en betrokkenheid bij drugshandel.
De geschiedenis van de familie Valdemar in de gemeente Itacoatiara (Amazonas) begint in de jaren 70, toen Waldemar Costa Filho, de vader van Valdemar Costa Neto, zich in samenwerking met zakenman Fumio Horii in de kaolienmijnbouw (een grondstof voor de papier en keramiek-industrie) in het Amazoneregenwoud waagde. Hij was landgenoot en goede vriend van de familie uit Mogi das Cruzes (Sao Paulo). In die stad staat de huidige president van Bolsonaro’s partij bekend onder de suggestieve bijnaam “Boy”. Zijn vader was vier keer burgemeester van Mogi, en was er een belangrijk zakenman in de transport- en mijnbouwsector.
MIJNBEDRIJF ADOPTEERT DE INITIALEN VAN “BOY” VALDEMAR
In de sector trad Valdemar in de voetsporen van zijn vader door in 1996 VCN Mineração op te richten, vernoemd naar de initialen van de toenmalige plaatsvervanger van de LP. Vandaag de dag maakt hij, nu de voorzitter van de partij van Bolsonaro, geen deel meer uit van de bedrijfsstructuur van VCN, maar Valdemar Costa Neto werd vorig jaar wél in tweede aanleg veroordeeld voor de degradatie van een gebied ter grootte van 28 voetbalvelden door het bedrijf, aan de oevers van de rivier de Tietê, in Biritiba-Mirim, in het binnenland van São Paulo.
Een jaar voor het overlijden van Valdemar’s vader, op 7 februari 2000, werd het 49 hectare grote landgoed in Itacoatiara (Amazonas) overgedragen aan VCN Mineração. Iets meer dan twee weken later, op 25 februari 2000, verkocht de afgevaardigde 75% van Agropecuária Patauá aan Reflorestadora Holanda, dat sinds ten minste 1998 in het Amazonegebied actief was.
In die tijd bouwde Eco Brasil een slechte reputatie op, vooral door haar deelname in de illegale houtkaponderneming Eco-Brasil-Holanda-Andirá, geleid door de voormalige honorair consul van Nederland in Pará, Gerardus Bartels. In 1999 werden de activiteiten van de Nederlandse consul tegen het licht gehouden door een parlementaire onderzoekscommissie (CPI) in de Wetgevende Vergadering van de staat Amazonas, op beschuldiging van het omzeilen van de Braziliaanse grondwet door illegaal meer dan 70 duizend hectare bos te verwerven. Daarbij werden ongeveer 300 families die langs de rivier in de regio woonden, gedwongen om het gehele gebied voor houtkap te verkavelen.
De consul ontkende de beschuldigingen, en beweerde het slachtoffer te zijn van een valstrik door Eco Brasil BV. Ervan overtuigd 90% van het hout aan de Nederlandse groep te hebben verkocht, zou de consul hebben ontdekt dat Eco Brasil BV in werkelijkheid delen van het bos overdroeg aan derde partijen. Voor 3.000 dollar per hectare zouden geïnteresseerden een gebied kunnen verwerven waarop Eco Brasil beloofde teak te planten, een Aziatische soort die veel wordt gebruikt voor herbebossing. Vervolgens zou de winst van de beheeractiviteiten worden gedeeld met de investeerders.
Bartels sloeg op de vlucht, en Eco Brasil BV begon een groot deel van de door de voormalige honorair consul bezette hectaren te claimen. In de jaren die volgden, bleek het uitgekiende investeringsvoorstel van Eco Brasil in werkelijkheid een financieel piramidespel te zijn. Een zoektocht naar de geschiedenis van het bedrijf in Nederland leidt naar online forums waar enkele van de gedupeerde families op schadevergoeding en vrijheidsstraffen voor de betrokkenen aandringen.
NEDERLANDSE JOURNALIST ONDERZOEKT NETWERKEN VAN LANDROOF (GRILAGEM) IN AMAZONAS
Ongeveer 40 miljoen euro werd doorgesluisd naar andere bedrijven, naast uitgaven aan onroerend goed, casino’s, auto’s, reizen, enzovoort. Eco-Brasil BV betaalde de rendementen aan haar investeerders uit de opbrengsten van nieuwe deelnemers in het fonds. De speculatieve waardevermeerdering met de gronden die door consul Gerardus Bartels in beslag werden genomen, was enorm. Eco Brasil creëerde zo een kapitalisatieplan voor de bossen, gericht op de snelle en frauduleuze verrijking van haar bestuurders.
Details van dit verhaal werden beschreven in de voorpublicatie van het boek “Het Woud van Amazonas”, door Gio Ferrarius, een Nederlandse journalist. Een deel van de betrokkenen heeft tevergeefs een kort geding aangespannen bij de Nederlandse rechter om de publicatie van het werk te verbieden. De auteur werkte samen met De Olho nos Ruralistas om de betrokkenheid van Valdemar bij de zaak Eco Brasil BV te onderzoeken.
Valdemar Costa Neto, de “Boy”, staat garant voor de campagne van Bolsonaro. (Foto: Alan Rios/Reproductie)
Het onroerend goed van Valdemar Costa Neto in Itacoatiara (Amazonas) maakte deel uit van de portefeuille van het Nederlandse bedrijf, dat Braziliaanse dekmantels gebruikte om in het land te opereren. Eco Brasil had geen vergunning om het project te exploiteren, en was evenmin eigenaar van de meeste eigendommen die het beweerde te bezitten. Volgens de Nederlandse rechtbank vonden de illegale activiteiten van de groep plaats tussen 1999 en 2004, maar vond de overdracht van de eigendommen van VCN Mineração aan Reflorestadora Holanda pas plaats in 2005, het jaar van het “Mensalão” parlementair onderzoek (een groot schandaal rond het kopen van parlementaire stemmen), dat culmineerde in de arrestatie van Costa Neto, momenteel voorzitter van de partij van Bolsonaro.
In 2006 werd in Nederland PJ Quak, een van de leiders van de organisatie, veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf. Door de juridische onrust waarmee haar partners werden geconfronteerd, verwerden Reflorestadora Holanda en Agropecuária Patauá uiteindelijk tot “slapende” bedrijven, waarin onafgewerkte arbeidsrechtszaken en belastingheffingen zich opstapelden. In 2017 werd het 49 hectare grote gebied van Valdemar en zijn partners uiteindelijk verpand aan de Federale Overheid vanwege de enorm opgelopen schulden van Reflorestadora Holanda.
PARTNER VAN “BOY” VERTEGENWOORDIGT NEDERLANDERS DIE VERDACHT ZIJN VAN INTERNATIONALE ILLEGALE HANDEL
Mede-eigenaar van Reflorestadora Holanda en Braziliaans vertegenwoordiger van Eco Brasil BV Francisco Jonivaldo Mota Campos, partner van Valdemar Costa Neto, is nog steeds erg actief op sociale media, waar hij dagelijks steunbetuigingen voor Jair Bolsonaro plaatst en regelmatig contact houdt met zijn vrienden in Nederland. In de statuten van Reflorestadora Holanda komen de namen van R.G. van den Heuvel en T. Hoegee voor als partners in het bedrijf.
Beiden werden onderzocht voor internationale drugshandel in de operatie Niva van de federale politie in 2011, toen leden van de georganiseerde misdaad in de Balkanregio, die in samenwerking met PCC (Primeira Comando da Capital) in Brazilië opereerden, werden gearresteerd. PCC is Brazilië’s grootste criminele organisatie, met 20.000 leden, waarvan er 6.000 in gevangenschap verblijven. Volgens de Federale Politie maakten de betrokkenen deel uit van een “criminele organisatie die zich bezighield met drugshandel van Brazilië naar Europa, inclusief het gebruik van het Amazonegebied als uitgangsroute voor cocaïne”. Geen van de onderzochte Nederlanders is tot heden in Brazilië veroordeeld.
Bevraagd door het dagblad Folha vanwege zijn samenwerking met Valdemar in Agropecuária Patauá, beperkte Joni Mota Campos zich ertoe te zeggen dat hij de president van de liberale partij nog nooit had ontmoet. Uit gegevens van het Superior Electoral Court (TSE) blijkt echter dat Joni sinds oktober 2007 bij de PL is aangesloten, het jaar waarin Valdemar voor zijn vijfde termijn als federaal plaatsvervanger werd gekozen, nadat hij in 2005 aftrad vanwege de gevolgen van de “maandelijkse zakgeld-affaire” (het Mensalão-onderzoek). Tegen Folha verklaarde Joni dat de twee bedrijven, Patauá en Reflorestadora Holanda, “alleen ‘in het systeem’ bestaan en dat ze in zijn herinnering sinds 2004 niet meer actief zouden zijn.”
De krant herinnerde Francisco Jonivaldo Mota Campos ook aan “een openbare civiele procedure van het Federale Openbaar Ministerie in verband met de ontbossing van 23,6 hectare Amazonewoud zonder toestemming”. De partner van het Nederlandse Eco Brasil BV deed die kwestie af als een vergissing. Hij had deze gronden nooit in bezit gehad.
Joni presenteert zichzelf ook als een invloedrijke figuur in de mijnbouw in het Amazonegebied, als coördinator van de “Garimpo é Legal Movement” in de staat Amazonas. De beweging is opgericht door mijnbouwer Rodrigo Cataratas uit de aangrenzende staat Roraima, alweer een kandidaat federaal afgevaardigde voor de PL. In het zuidoosten van Amazonas, in Apuí, vlak bij de grens met Mato Grosso, is Joni partner bij Aliança Mineração, in samenwerking met Agostinho Borges da Silva.
Bij het National Mining Agency (ANM) heeft de partner van Francisco Jonivaldo Mota Campos een actieve aanvraag voor onderzoek naar goud, koper en mangaanerts lopen. Het betreft een gebied van meer dan 9000 hectare in Nova Aripuanã, een naburige gemeente van Apuí, waar het hoofdkantoor van Aliança Mineração gevestigd is. Een rondgang op internet leert dat Agostinho Borges mijnbouwbedrijven exploiteert in Roraima en aan de oevers van de Juma-rivier, in de regio van Apuí en Novo Aripuanã (Amazonas).
De conflictkaart van de Oswaldo Cruz Foundation (Fiocruz) laat zien hoe de regio wordt gekenmerkt door een sterke stroom van goudzoekers die voornamelijk op zoek zijn naar alluviale goudafzettingen die in de plaats in 2006 zijn ontdekt. Apuí is een van de toegangspoorten tot illegale mijnbouw- en houtactiviteiten in het Amazonegebied en – zoals dit observatorium deze maand tijdens een bezoek aan de regio heeft waargenomen – is het een van de gemeenten waar branden zich in het Amazonegebied concentreren.
| Tonsk Fialho studeert rechten aan de UFRJ en onderzoekt vakbonden en sociale bewegingen. |
|| Alceu Luís Castilho is hoofdredacteur van De Olho nos Ruralistas ||
Hoofdafbeelding (Reproductie/YouTube): Valdemar Costa Neto, voorzitter van de PL, heeft bijzondere belangen bij het legaliseren van mijnbouw
Dutch 
English